Hà Nội từng có nhiều quán cà phê sách được mở ra và cũng nhiều trong số đó đã đóng cửa. Nhưng có một quán cà phê sách ở đường Âu Cơ đã bền bỉ tồn tại gần mười năm nay. Chủ nhân của quán, ông Nguyễn Thế Thành, chỉ là một người học... hết lớp sáu. Theo lời ông, ít nhất nó sẽ tồn tại hàng chục năm nữa, bởi nó được mở ra không vì lợi nhuận, mà là vì sự chia sẻ, vì tình yêu với sách.
Ông Thành bố trí phòng đọc sách ở tầng ba, ngay tại phòng thờ của gia đình. Bốn bề là những giá sách. Nhiều nhất trong số đó là sách văn học, các loại sách về văn hóa, khoa giáo. Tuyệt nhiên không có một nét trang trí giống những quán cà phê thông thường. Ngay đến bộ bàn ghế dành cho khách cũng cũ kỹ, nhuốm màu thời gian. Quán cà-phê này đứng hạng cuối cùng trong những quán cà-phê sách ở Hà Nội về mặt trang trí. Và lạ lùng hơn, dù có khá nhiều sách quý, nhưng sau khi phục vụ đồ uống, ông Thành thường rời phòng đọc, để lại toàn bộ kho sách cho độc giả "hưởng thụ". Sách trên giá, khách cứ việc tìm cuốn mình thích.
Tên quán là cà phê sách, nhưng gọi không gian của ông chủ Nguyễn Thế Thành là sách -cà-phê thì đúng hơn. Bởi phần lớn khách đến đây không phải để thưởng thức cà-phê, càng không phải để lãng đãng thưởng thức không gian, mà người ta đến vì ông giữ được nhiều sách quý. Người ta đến với ông Thành, vì hiếm có một ông chủ quán - thủ thư nào nhiệt tình câu chuyện và lại có kiến thức phong phú như thế. Từ những tác phẩm kinh điển của văn học Trung Quốc như các bộ: Sử ký Tư Mã Thiên, Tam Quốc diễn nghĩa, Đông Chu liệt quốc..., cho đến các tác phẩm văn học châu Âu như: Chiến tranh và hòa bình, Thằng gù nhà thờ Đức bà Pa-ri; Thám tử Sơ-lốc-hôm... rồi quay lại với văn học Việt Nam cả trung đại lẫn hiện đại..., ông Thành đều nhớ đến từng chi tiết về các nhân vật cho đến diễn biến của từng đoạn. Không độc giả nào không ngạc nhiên khi "pho" sách văn học sống ấy chỉ học... hết lớp sáu!
Ông Thành vốn là trai làng Nhật Tân, sinh trong một gia đình khá giả. Những biến thiên của lịch sử khiến gia đình ông túng quẫn. Mười tuổi, ông rời ghế nhà trường để đi làm giúp bố mẹ kiếm kế sinh nhai. Không bao giờ ông được quay lại với mái trường nữa. Nhưng khát khao chinh phục kiến thức cũng chưa bao giờ tắt trong ông. Bà cụ thân sinh ra ông là người mê đọc. Vốn không được đến trường, nhưng bà cụ được các anh trai dạy chữ. Bà mua những cuốn sách nhỏ cỡ như bàn tay in các tác phẩm văn học, các truyện Nôm của Việt Nam như: Truyện Kiều, Cung oán ngâm khúc, Chinh phụ ngâm... về làm sách gối đầu giường. Khi sinh cậu bé Thành, bà vẫn giữ nguyên niềm đam mê ấy. Bà đọc sách cho cậu bé nghe. Rồi những khi bận việc nhà, bà bảo cậu con trai đọc lại cho mình, hai mẹ con cùng thưởng thức...
Nỗi khốn khó của một thời "sáng khoai, chiều sắn" không cản trở được đam mê sách cứ lớn dần theo năm tháng. Hễ thấy sách hay là ông Thành tìm cách mua cho bằng được. Hết làm lò than rồi đạp xích-lô, ông Thành trải qua bao nghề cơ cực, tủi nhục. Lo cho cái dạ dày đã khó. Làm thế nào để "nuôi" đam mê sách càng khó hơn. Có những hôm đến hiệu sách cũ, nhìn thấy cuốn sách mình ưng ý, nhưng rồi lại thiếu tiền. Ông chịu khó, chịu khổ, chịu nhịn cái bụng để mua sách thì được, nhưng mà nhà lại còn bao nhiêu miệng ăn. Ông Thành mất ăn, mất ngủ nhiều đêm liền. Nhỡ mai kia khi mình đủ tiền mua sách, ông chủ lại bán mất cuốn sách rồi thì sao?
Lại lao vào làm việc, lại dành dụm, chắt chiu. "Một trong những cuốn mà tôi phải dằn vặt nhiều nhất là cuốn "Giăng thề" của cụ Tô Hoài. Bao nhiêu hôm không ngủ được vì lo không mua được cuốn đó. Tôi đã đổi một chiếc bể cá vàng cổ của gia đình trị giá bốn chỉ vàng, lúc đó có thể mua được một cái xe đạp pơ-giô của Pháp để lấy cuốn sách. Đến khi cầm được cuốn sách rồi mới thấy yên tâm", ông tâm sự. Cuộc đời nhiều thử thách hơn ông nghĩ. Một thời gian, ông sống ở phố Trần Xuân Soạn trong căn nhà hẹp có 20 m 2 . Do nhà chật, ẩm thấp, nên khi kiểm sách, thì mối đã xông mất hai phần ba gia tài. Ông đốt đống sách hỏng mà rơi nước mắt. Đốt xong, lại cặm cụi làm lại từ đầu.
Sách cho người ta kiến thức, sách cho người ta trưởng thành, giúp người ta sống nhân văn hơn. Ông Thành đúc kết được điều đó từ chính cuộc đời mình, cho dù trong mắt nhiều người, ông là kẻ thất học. Bởi thế, khi tích cóp được một số lượng sách kha khá, ông suy nghĩ làm thế nào để chia sẻ cái hay, cái đẹp trong những cuốn sách đến mọi người. Năm 2005, sau khi suy nghĩ kỹ càng, khảo sát nhiều quán cà-phê - sách, ông đã quyết định mở mô hình cà-phê - sách ngay tại nhà. Tính đến giờ, cả năm quán cà-phê mà ông từng khảo sát đều đã đóng cửa từ lâu. Trong đó, có quán chỉ mở cửa được vỏn vẹn đúng hai tháng. Nhiều quán cà-phê - sách khác ở Hà Nội cũng được mở ra trong những năm qua. Rất nhiều quán đã đóng cửa. Tôi hỏi vì sao ông vẫn "trụ" được.
Ông Thành bảo: "Nếu lấy kinh tế làm mục tiêu thì tôi khuyên mọi người đừng mở cà-phê - sách. Hơn nữa, nếu mở cà-phê - sách mà anh không mê sách thì cũng đừng nên làm. Rất dễ thất bại". Ông Thành có khoảng 4.000 đầu sách. Trong đó, có khoảng 400 cuốn sách cổ (giới sưu tầm gọi là cổ văn), cuốn có tuổi đời thấp nhất khoảng 70 năm. Có những cuốn như Lưu Bình - Dương Lễ, Đỗ Thập Nương truyện xuất bản năm 1914..., hay những cuốn khảo cứu về ca trù của các học giả Pháp đầu thế kỷ 20... Với mọi người, đây có thể là con số không quá lớn. Còn với ông, đó là thành quả của cả cuộc đời.
Không gian sách - cà-phê sẽ còn tồn tại lâu dài nữa. Ông Thành khẳng định thế. Bởi niềm đam mê của ông đã được truyền sang người con trai út, anh Nguyễn Thế Bách. Anh Bách giờ đã là một nhà sưu tầm sách có tiếng và có bộ sưu tập riêng. Ngày sách năm nay được tổ chức với khá nhiều sự kiện sôi động. Riêng quán sách - cà-phê của ông vẫn bình dị như thế. Và ông chủ quán vẫn miệt mài đem sách đến cuộc đời.
Nguồn tin: Báo Nhân Dân
